گرداوری: نیلوفر محتاط

یکی از راههای خلق فرمهای جدید ترکیب احجام خالص با یکدیگر است. در این بخش قصد داریم روش ها و اصول ترکیب احجام را برای شما توضیح دهیم. برای ایجاد فرم های جدید می توان از بسیاری از روش ها کمک گرفت. تعداد بسیار کمی از این روش ها در این بخش معرفی شده است. گاه ساده ترین راه برای ایجاد یک فرم جدید متصل کردن 2 یا 3 فرم اولیه به هم می باشد. البته قطعاً هر کدام از فرم ها نماد یک سری از عملکردها هستند و انتخاب فرم را جهت می دهند. برای مثال فرم مکعب برای فضاهایی که نیازمند تمرکز هستند و فرم مکعبی خطی برای فضاهای اقامتی و آموزشی و فرم استوانه برای کاربری هایی که نیاز به تنوع دید و یا انتخاب جهت حرکت دارند مانند رستوران و لابی مناسب است. حال شاید بتوان بسیاری از کاربری ها را با کنار هم قرار دادن فرم ها پیشنهاد داد البته این گونه طراحی نیازمند زمینی باز و بدون محدودیت است. مناسب است ابتدا خطوط اصلی و تقاطع قطرها و 1/2 ، 1/3، 1/4 و 1/5 اضلاع فرم (خطوط طلایی) را مشخص کرده و سعی کرد در ترکیب فرم ها، خطوط خاص در امتداد هم یا روی هم و یا حتی عمود بر هم قرار گیرند. ترکیب فرم های خالص را در آثار معمارانی چون مایکل گریوز، تادئوآندو، کنزوتانگه و ریچارد راجرز می توان دید.

برش زدن احجام:
برش احجام اولیه آن ها را متنوع تر و سبک تر نمایان می کند و کاربری های متفاوت در آن با حوزه بندی ظاهری نمایش می دهد یعنی هر قطعه ی برش خورده با توجه به ابعاد و فرم آن می تواند کاربری متفاوتی داشته باشد. برای مثال اداری و آموزشی. در حمام، سرویس و آشپزخانه برش زدن بهترین راه برای حیطه بندی می باشد از جمله حیطه بندی خشک و تر، گرم و سرد، عمومی و خصوصی و ...برش های هر فرم باید ترجیحاً به موازات خطوط اضلاع و یا خطوط طلایی فرم باشد. بعد از هر برش می توان قطعات را با فاصله های متفاوت از هم قرار داد و یا قسمتی از قطعات را حذف کرد. برش دادن را می توان به چند دسته مانند برش افقی و قائم، مورب و ... طبقه بندی کرد.









قرینه سازی:
یکی از ساده ترین روش های ایجاد فرم های بدیع قرینه سازی است یعنی در این روش هر فرم دلخواهی را می توان با قرینه کردن در جهات مختلف و دلخواه به فرمهایی مستحکم از نظر بصری تبدیل کرد. عموماً فرم های قرینه مشکلات بسیار کمتری برای طراحی و نیز سلیقه ی مخاطبان دارند قرینه سازی حتی فرم های پیچیده را قابل درک و ساده می گرداند و یکی از روش های ایجاد فرم های ماندگار است.



کشیدگی در احجام:
شاید بتوان این روش را ساده ترین و سریع ترین راه برای به وجود آوردن فرم های خطی و طولی با تنوع فوق العاده دانست. در این شیوه می توان هر مقطع متنوع و پیچیده ای را در جهت دلخواه امتداد داد و فرمی زیبا و بدیع به دست آورد. البته این فرم قابلیت تبدیل به عناصر خطی بنا را مانند اداری، آموزشی، نمایشگاهی و ... دارد و در حالت عمودی می تواند زیباترین برج ها و ساختمان های بلندمرتبه را طراحی کرد. کشیدن فرم حالت فرم را سنگین تر و خاص تر می گرداند و در مناطقی که نیاز به تهویه ی مناسب در حجم است این روش میتواند نیازها را تأمین کند.



حذف کردن بخشی از حجم:
حذف قسمتی از یک حجم اولیه آن را از نظر بصری متنوع نر و ملموس تر و عمومی تر می گرداند و قرارگیری کارکردی عام المنفعه را در آن منطقی می گرداند. حذف قسمتی از فرم آن را جذاب و متمایز از محیط می گرداند و حجم را در مرکز توجه قرار می دهد. حذف قسمت های بالایی حجم را سنگین تر و حذف قسمت های پایینی آن را سبک تر جلوه می دهد.



ایجاد شکست در احجام:
شکست، یک فرم بسیار ساده را پیچیده و متنوع می گرداند و با افزایش سطح خارجی حجم امکان استفاده ی بهتر از منظره و تهویه ی محیط را فراهم می گرداند و نیز کارکردهایی مانند تراس و سایبان و پیلوت را در خود بنا به وجود می آورد. در کنج های حاصل از شکست فرم عناصر شاخصی همچون ورودی را می توان قرار داد. برش ها می توانند تراس ها و ورودی، سایبان ها، تاج بنا و ... را شکل دهند.





تکرار و ایجاد ریتم در حجم
با تکرار هر فرم با هر پیچیدگی و حالت خاص فرمی زیبا و دلنشین به دست خواهد آمد. این چنین فرم هایی جلال و شکوه و دلنشینی خاصی دارند و در کناره ی راه ها و مسیرها جلوه ای خاص ایجاد می کنند. ایجاد تکرار و ریتم بنا را به یادماندنی و متمایز از محیط می گرداند و تداعی کاربری های عمومی را در ذهن بیننده خواهد داشت. کاربری هایی همچون فرودگاه، راه آهن، مراکز تجاری، جداره ی خیابان و ... از این گونه اند. شکستن ریتم با یک عنصر متمایز راه مناسبی برای تعریف ورودی بنا می باشد.



حرکت مقطع فرم حول یک محور:
این روش فرمی منعطف و متمایز ایجاد می کند به خصوص که مقطع را می توان بسیار متنوع طراحی کرد و محور حرکتی را حتی در زاویه های متفاوت تغییر داد. در این روش می توان فرم را با توجه به حالات و خطوط توپوگرافی زمین و خطوط تراز آن شکل داد و کاملاً تابع محیط بود. با این روش بناهایی متناسب با تمام اقلیم ها و شهرها می توان طراحی کرد.



ترکیب صفحات:
این روش بهترین راه برای طراحی فضاهای بسیار سبک و شفاف است. احجامی همچون ویلا، کیوسک، ایستگاه اتوبوس، عناصر مبلمان شهری، رستوران، کافی شاپ و ... صفحات می توانند در حالت های افقی، قائم و مورب با هم متداخل باشند و فرم هایی سبک و شفاف ایجا کنند. استفاده از صفحات در آثار فرانک لوید رایت و فرشید موسوی و بسیاری معماران دیگرمی توان دید.



پخ زدن و گرد کردن کنج ها:
این روش برای سبک کردن و عمومی تر کردن فرم استفاده می شود و فرم را برای استفاده ی بهتر از محیط و ارتباط بصری و دسترسی بهتر با محیط آماده می سازد. پخ زدن و گرد کردن فرم باید با تناسبات درست بصری انجام گیرد و شاید حتی پخ زدن با خطوط طلایی فرم موازی باشد یا عمود بر آن شکل گیرد.







منبع: کتاب معماری، فرم، کانسپت   نویسنده: دکتر مرتضی صدیق
تحریریه ی معماری آرل